Milczał o swoim żydowskim pochodzeniu, ale niektóre z dzieł są czytelną aluzją do tragicznej przeszłości lwowskiej, o której pisarz nigdy nie mówił wprost.

2021 jest w polskiej kulturze rokiem Stanisława Lema - człowieka nauki, który jak mało kto przekładał ją na karty futurystycznych powieści i opowiadań.

Wybitnemu literatowi, eseiście i filozofowi, który nad karierę naukową wybrał naukową fantastykę, poświęcono w czwartek spotkanie z równie wybitnym lemologiem, prof. Stanisławem Beresiem. W kaliskim Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli - w reżimie sanitarnym - zgromadziła się nieliczna grupa nauczycieli i znaczne grono odbiorców wirtualnych.

Dla polonistów zderzenie z twórczością Lema stawia pytania o szanse na uczniowskie zrozumienie pesymizmu autora, który o świecie i ludzkości wypowiadał się wyjątkowo krytycznie.

na fot. od lewej: dr Maciej Michalski / konsultant metodyczny ODN w Kaliszu; Jarosław Wujkowski / dyrektor Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Kaliszu; prof. Stanisław Bereś / literaturoznawca i lemolog / Uniwersytet Wrocławski

RadioCENTRUM zapytało prof. Stanisława Beresia o obecność Lema w lekturach szkolnych. Jego omawianie to dla nauczycieli prawdziwe wyzwanie, bo Lem jest po prostu... wymagający:

"Ja oczywiście wiem, jaka tam jest rozpacz... Trzeba byłoby coś wyrzucać i zawsze to coś jest kosztem czegoś. Nie mam takiej odwagi, żeby powiedzieć, że przykładowo należy wyrzucić 'Odprawę posłów greckich', a wstawić - no załóżmy - 'Solaris'. To wszystko jest do przenegocjowania, tylko że sama polityka tworzenia spisów lektur musi być jakaś inna, bo w ramach tej oczywiście nic nie da się zrobić..."

Zdaniem prof. Beresia Stanisława Lema w edukacji szkolnej ominąć się nie da, pisarz dotyka bowiem spraw fundamentalnych i takie też stawia pytania:

"Czym jest człowiek, gdzie są granice człowieczeństwa. Czym jest człowiek w obliczu nieznanego przez duże N - wobec innych istot w Kosmosie i wobec tego, jak powinniśmy się do tego spotkania przygotowywać. I Lem dowodzi, że absolutnie nie jesteśmy przygotowani, co udowadnia i pokazuje bardzo wyraziście."

Okazuje się, że Stanisław Lem jest pisarzem łączącym liczne, naukowe dyscypliny:

"Cztery lata temu, we Wrocławiu, mieliśmy rodzaj kongresu. Mówię 'kongres', a to był autentyczny kongres, na który zaprosiliśmy reprezentantów wielu nauk; byli fizycy, astrofizycy, matematycy, informatycy. Wszyscy oczywiście 'wielkie sławy'; biolodzy, literaturoznawcy naturalnie też, tłumacze, nawet muzycy - jazzmani... I przez dwa i pół dnia to całe towarzystwo debatowało o książkach Lema i koncepcjach, które się w nich znajdują."

Związany z Uniwersytetem Wrocławskim prof. Stanisław Bereś jest autorem m.in. wywiadu rzeki ze Stanisławem Lemem. Przez lata - obok aktywności naukowej i zajęć akademickich ze studentami - współpracował też z Telewizją Polską, będąc gospodarzem programów kulturalnych.