Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu & radioCENTRUM_106.4 zapraszają na marcowe spotkanie z cyklu wykładów popularno - naukowych Fotoplastikon - Kalisz na Fotografiach XIX i XX wieku. Tematem kolejnego wykładu z cyklu „Fotoplastikon" będą - Dobre dla Kalisza lata 1815 – 1830. Niedziela, 29 marca godz.17:00, sala studio Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu, ul. Łazienna 6, obok Parku Miejskiego.

Wykład wygłosi historyk Maciej Błachowicz, w ramach którego opowie o mieście i jego mieszkańcach tamtych lat.

„O! jakie to piękne miasto ten Kalisz (...). To coś bardziej do Warszawy podobnego, jakie to domy! Pałace! Szerokie ulice! Co ludzi! Prawdziwie, żebym nie wiedział, że wyjechałem z Warszawy, to bym myślał, iż do niej wjeżdżam, tylko innymi rogatkami". Ten nieco zaskakujący (ale jakże łechczący naszą dumę!) opis pochodzi z 1830 roku z książki „Podróż Józia z Warszawy do wód Szląskich (...) 1830 roku". Autorką jest Ludwika Chopin – siostra Fryderyka. Rzeczywiście miasto w 1830 roku mogło zaskakiwać rozmachem, ruchliwością i nowymi gmachami, tylko nieznacznie mniej okazałymi niż stołeczne. Wszystko za sprawą historii – po Kongresie Wiedeńskim (1815 r.) Kalisz stał się nadgranicznym miastem zjednoczonego z Rosją Królestwa Polskiego. Osobiste zainteresowanie nadprośniańskim grodem cara Aleksandra I nie wynikało ze względów sentymentalnych, choć władca gościł w Kaliszu, kilka tygodni ścigając rozbitą armię Napoleona. Car tytułowany też królem Polski uznał, że pierwsze nadgraniczne miasto powinno być wizytówką jego rozległego państwa. Paradoksem jest też to, że Kalisz zyskiwał na handlu z Rosją, dzięki otwarciu dla polskich produktów granic Cesarstwa. Polityka uprzemysłowienia, liczne inwestycje państwowe i prywatne szybko zmieniły zapadłą mieścinę w miasto opisane przez Ludwikę Chopin. Okres prosperity przerywa powstanie listopadowe (1830 r.), przegrana Polaków i zemsta cara. Po raz ostatni miasto dawnym blaskiem będzie świecić w 1835 roku, podczas kaliskiego zjazdu monarchów zaborczych.

Panorama miasta w latach 30. XIX wieku otoczona widoczkami obiektów, które były dumą miasta. Poza kościołami wszystkie ukazane budowle wzniesiono w latach 1819 – 1835 roku. W tym krótkim czasie Kalisz z zapadłej mieściny zmienił się w okazałe miasto. Litografia Wilhelma Ehrentrauta zatytułowana: Vue de la ville de Kalisz. (źródło ilustracji Polona, domena publiczna)

W pewnym stopniu na rozwój Kalisza wpłynął fakt, że w pobliskim Opatówku rezydował generał Józef Zajączek (1752 – 1826 r.), z łaski cara książę i namiestnik odrodzonego Królestwa Polskiego. Niestety niegdysiejszy rewolucjonista i patriota stał się nie tylko konserwatystą, ale również gorliwym sługą cara. Dla Kalisza wielkie zasługi miał zięć Zajączka, energiczny prezes Komisji Wojewódzkiej Józef Radoszewski. (źródło ilustracji wikipedia, domena publiczna)

Bonawentura Niemojowski (1787 – 1835 r.) był posłem województwa kaliskiego na sejm Królestwa Polskiego. Jako przedstawiciel społeczeństwa nie zamierzał poprzestać wyłącznie na okazywaniu wdzięczności carowi, ale domagał się przestrzegania konstytucji i dalszej przebudowy państewka polskiego w duchu liberalnym. Ta opozycja oburzyła cara i doprowadziła do zawieszenia obrad sejmu na pięć lat. W 1831 głosował za detronizacją cara Mikołaja I oraz sprawował przez pewien czas funkcję Prezesa powstańczego rządu. Po upadku powstania zmuszony do opuszczenia kraju. Zmarł na emigracji. (źródło ilustracji wikipedia, domena publicznaBudowlą, którą Kalisz mógł się szczycić był gmach Komisji Wojewódzkiej wg projektu Franciszka Reinsteina, ukończony w 1829 roku. Pałac spełniał też funkcję rezydencji dla goszczącego często w mieście nad Prosną cara Mikołaja I. Przygotowano dla niego luksusowe apartamenty z centralnym ogrzewaniem. Carskie pokoje znajdowały się na pierwszym piętrze od strony placu św. Józefa. Budynek zachował się prawie w niezmienionym stanie – zniknęło tylko charakterystyczne metalowe ogrodzenie. Litografia wg rysunku Konstancji Raczyńskiej zamieszczona we Wspomnieniach Wielkopolski Edwarda Raczyńskiego. (źródło ilustracji Polona, domena Publiczna)

Wzniesiony w latach 1824 – 25 most Kamienny nosił początkowo imię cara Aleksandra. Łaciński napis po dziś dzień głosi, że rosyjski władca jest „ojcem ojczyzny" i opiekunem miasta. Rzeczywiście, początkowo car cieszył się sympatią Polaków za przywrócenie Królestwa Polskiego, kaliszanie zaś mogli być mu wdzięczni za rozwój miasta. Niestety sympatia ta szybko zmieniła się w rozczarowanie. Litografia wg rysunku Konstancji Raczyńskiej zamieszczona we Wspomnieniach Wielkopolski Edwarda Raczyńskiego. (źródło ilustracji Polona, domena Publiczna)

Jeszcze w okresie przedpowstaniowym woźny trybunału Jakub Lubiejewski wznosi nad Prosną, w pobliżu parku, drewniany teatr. Grane tu sztuki cieszyły się wielką popularnością wśród kaliszan. W 1835 roku budynek przebudowano. Mimo zewnętrznej i wewnętrznej okazałości budynek w przeciwieństwie do gmachów wznoszonych przed 1830 rokiem okazał się wyjątkowo nietrwały i szybko uległ zniszczeniu. Rycina z Albumu Kaliskie, Edwarda Staweckiego, wg rysunku Stanisława Barcikowskiego. (źródło ilustracji Polona, domena publiczna)

Miasto nie posiadało prasy w dzisiejszym tego słowa znaczeniu. Do pewnego stopnia jej funkcję spełniał wychodzący od 1816 roku Dziennik Urzędowy Województwa Kaliskiego, zawierał on jednak prawie wyłącznie ogłoszenia władz. Dopiero w czasach powstania listopadowego zaczął wychodzić Dziennik Wielkopolski przynoszący informacje o codziennym życiu miasta. (źródło: Polona, domena publiczna)

Tekst i wybór fotografii Maciej Błachowicz