Z potrzeby reformy finansów publicznych Miasto Kalisz planuje przekształcić przedszkola publiczne w placówki niepubliczne. Projektem objętych jest 16 przedszkoli. Pierwszym krokiem jest przyjęta przez Radę Miejską Kalisza na sesji 2 lutego uchwała intencyjna w tej sprawie.

Jak wygląda finansowanie przedszkoli?

Jaka jest różnica między przedszkolem publicznym a niepublicznym?

Jakie opłaty ponosić będą rodzice?

To najczęściej zadawane pytania. Poniżej znajdzesz kompendium wiedzy na te tematy.

Dlaczego finansowanie przedszkoli publicznych stało się takim problemem i na czym on polega?

Przed 1 września 2011 r. działalność przedszkoli finansowana była z dwóch źródeł: opłat rodziców za pobyt dziecka w przedszkolu oraz z budżetu miasta.
Po 1 września 2011 roku ustawodawca zmienił system opłat za pobyt dziecka w przedszkolu w ten sposób, że wprowadził dwie kategorie usług:
- 5-godzinny bezpłatny czas realizacji podstawy programowej
- płatne przez rodziców pozostałe godziny pobytu i opieki wychowawczej.
Tym samym stworzona została możliwość ograniczenia dziecka do 5-godzinnego bezpłatnego pobytu, z której skorzystało bardzo wielu rodziców. Skutki? Pobyt dzieci w przedszkolach systematycznie zostaje ograniczany, placówki pustoszeją po godzinie 13.00, spadają wpływy z opłat.

Dlaczego miasto, mimo wszystko, nie może uzupełnić (zwiększyć) środków budżetowych na działalność przedszkoli?

Oczywiście, może, jednakże skutki zaczynają mieć dramatyczny charakter. Po pierwsze, szacujemy zmniejszenie wpływów z opłat rodziców w wysokości ok. 2 milionów złotych; po drugie, przy zachowaniu obecnego stanu proces zmniejszania się ilości dzieci w przedszkolach będzie tak czy inaczej postępował i dojdzie do sytuacji, że trzeba będzie niektóre z przedszkoli zamknąć, zmniejszyć liczbę oddziałów, zmniejszyć etaty (pensum nauczycielskie). Pamiętajmy też o obowiązku szkolnym dla 6-latków, który zacznie obowiązywać od 2014 roku.
Zatem, zmiany w systemie opłat za przedszkola publiczne oraz rosnące koszty ich funkcjonowania (m.in. podwyżki płac nauczycieli, kosztów mediów) przy malejących możliwościach finansowych Miasta wymuszają szukanie nowych rozwiązań organizacyjnych. Są one koniecznością.

Z jakiego powodu maleją możliwości finansowe Miasta?

W Polsce następuje proces systemowego obniżania poziomu zadłużenia publicznego oraz racjonalizacji wydatków. Znowelizowana Ustawa o finansach publicznych nakłada na wszystkie samorządy w Polsce regułę finansową, która wymusza na samorządach redukcję poziomu zadłużenia oraz ograniczania wydatków bieżących.
Zdecydowana większość wydatków na edukację (przedszkola i szkoły), bo sięgająca 90%, to właśnie wydatki bieżące. Dlatego przez całą Polskę przebiega fala protestów w związku z zamykaniem kolejnych placówek oświatowych. W Kaliszu nie musimy posuwać się do tak drastycznych posunięć, ale pod warunkiem racjonalizacji wydatków na oświatę. Oprócz redukcji zadłużenia i wydatków bieżących, w wyniku kryzysu gospodarczego maleją także dochody miasta. Przykładowo, w marcu 2011 roku Kalisz dostał o ponad 5 mln zł od planowanej mniejszą kwotę subwencji oświatowej, co już wtedy wymusiło zdecydowanych oszczędności w szkołach.

Miasto otrzymuje subwencję oświatową od państwa, a zarazem ma swoje dochody z różnych opłat i podatków. Dlaczego nie może przeznaczyć większych środków na przedszkola?

Miasto otrzymuje subwencję oświatową, ale trzeba pamiętać, że nie obejmuje ona przedszkoli. Ponadto, subwencja jest niewystarczająca. Miasto utrzymuje wszystkie rodzaje szkół - podstawowe, gimnazja, ponadgimnazjalne - na które otrzymało subwencję w wysokości 129 milionów złotych, a poniesie wydatki w wysokości 162 milionów, czyli 32 miliony złotych dokłada ze środków własnych, czyli podatków, opłat itd., czyli z pieniędzy obywateli. Każde zwiększanie wydatków odbywa się czyimś kosztem, a trudno obecnie wskazać, komu należałoby zmniejszyć wydatki.

Ile w Kaliszu jest przedszkoli publicznych? Czy przypadkiem nie chodzi o to, aby je likwidować?

Przede wszystkim trzeba wyjaśnić, że w przedstawionych propozycjach chodzi o to, by zachować wszystkie przedszkola, żeby objąć wszystkie dzieci opieką i wychowaniem przedszkolnym. W żadnym razie nie idzie o likwidację przedszkoli. Przekształcenie pozwoli uzdrowić tę sytuację, która już przyniosła szkodliwe skutki.
W Kaliszu mamy 27 przedszkoli, w tym 7 przedszkoli niesamorządowych, z których 6 ma status niepublicznych. Przedszkola niepubliczne korzystają z dofinansowania miasta. Wynosi ono 75 % kosztów ponoszonych na jedno dziecko.

Jakie efekty przewiduje Miasto z tytułu przekształcenia przedszkola publicznego w niepubliczne?

Przywróci system opłat sprzed 1 września 2011 r., tj. opłatę zryczałtowaną za pobyt dziecka w przedszkolu 10 godzin i dłużej. Pozwoli na lepsze wykorzystanie kadry nauczycielskiej, pozyskiwanie pieniędzy za opiekę za dzieci spoza Kalisza, od gmin, z których dzieci pochodzą. Ważna jest także konkurencja programowa między placówkami w zakresie oferowanych zajęć.

Czy samorząd może mieć wpływ na przedszkole niepubliczne?

Oczywiście, ma i to w różnych zakresach. Model przekształceń stosowany w Kaliszu (a mamy już doświadczenia w tym względzie) zakłada nieodpłatne korzystanie z majątku miejskiego i wiąże się z pisemnym zobowiązaniem do m.in. ustalania maksymalnego progu opłat, stosowanie miejskiego systemu naboru, itp. Ewentualne próby niestosowania się do zobowiązań wiążących niepubliczne przedszkole z miastem, skutkować będzie zmianą podmiotu prowadzącego lub powrotem do prowadzenia przedszkola przez samorząd.
Warto zwrócić uwagę, że przedszkola (obiekty, place zabaw, ogrody) pozostają cały czas w rękach miasta, nie są przekazywane w prywatne ręce. Przedszkola niepubliczne pozostają pod nadzorem pedagogicznym Kuratorium i właścicielskim Miasta.
Dowolność kształtowania, np. opłat od rodziców, dotyczy placówek prywatnych, których właściciele kupili, wybudowali lub najmują pomieszczenia na przedszkole i za własne pieniądze je wyposażają.

Czy przekształcenie nie spowoduje spadku poziom usług?

Przedszkole niepubliczne będzie zapewniało wszystkie dotychczasowe funkcje. Brak sztywnych godzin realizacji podstawy programowej umożliwia lepsze dostosowanie różnego rodzaju zajęć dodatkowych takich jak rytmika, język obcy, szachy itp. Nauczyciele będą pracowali w większym wymiarze niż dotychczas, co zapewni jeszcze lepszą opiekę. Karta Nauczyciela przewiduje pracę w przedszkolach 25 godzin tygodniowo, tj. 5 godzin dziennie, Kodeks Pracy natomiast dopuszcza możliwość pracy w wymiarze 40 godzin tygodniowo (8 godzin dziennie), tak jak w większości innych zawodach. W kaliskich przedszkolach niepublicznych tygodniowy czas pracy wynosi natomiast 30 godzin, tj. 6 godzin dziennie.

Czy w przedszkolu niepublicznym można otrzymać dofinansowanie do żywienia?

Tak, o ile rodzice, których dochód netto na członka rodziny wynosi 702 zł. Wówczas mają oni refundowany koszt wyżywienia przez MOPS. Przysługuje on zarówno w przedszkolach publicznych, jak i niepublicznych. Obecnie ok. 50 dzieci w przedszkolach niepublicznych korzysta z tej formy pomocy socjalnej.

Czy wzrosną opłaty za przedszkole niepubliczne?

Nie, maksymalna opłata pozostanie na takim samym poziomie jak opłata zryczałtowana w przedszkolu publicznym, tj. obecnie 180 zł miesięcznie. Opłata maksymalna za żywienie nie będzie mogła być wyższa niż najwyższa taka stawka dzienna ustalana w przedszkolu publicznym, tj. obecnie 5,00 zł dziennie. To oznacza, że łączna opłata za pobyt dziecka wynosiłaby 290 zł przy 22 dniach pracy przedszkola. Szczegółowe zasady rozliczania się będzie regulował, tak jak dotychczas, statut przedszkola i umowy zawarte z rodzicami.

Czy duża liczebność grup to zagrożenie dla bezpieczeństwa dzieci?

To pytanie jest zadawane dość często i wysuwane jako argument przeciw przekształceniom. Obawy przed przepełnieniem grup powyżej 25 dzieci nieuzasadnione są choć z tego względu, że ilość dzieci w grupie musi być uzgadniana z Państwową Inspekcją Sanitarną. Naturalna absencja dzieci (np. w wyniku chorób) powoduje, że prawie nigdy dzieci nie są w komplecie. Dodatkową opiekę mogą zapewnić nauczyciele pracujący w przedłużonym czasie pracy. W przedszkolach niepublicznych liczba dzieci faktycznie jest wyższa (nie przekracza jednak 30 dzieci), ale nie wpływa to na obniżenie jakość świadczonych usług, co potwierdzają opinie większości rodziców i kontrole Kuratorium Oświaty.

Czy przedszkola niepubliczne będą się liczyć ze zdaniem rodziców?

Oczywiście, zdanie rodziców jest decydujące, ponieważ ten rodzaj placówek nie mogą sobie pozwolić na złą opinię, bo ich finanse są bezpośrednio uzależnione od liczby dzieci, a dotacja jest udzielana na każde dziecko.
W przypadkach uzasadnionych, podobnie jak w przedszkolach publicznych, można składać skargi do Kuratorium Oświaty. Doświadczenie wskazuje, że rodzice są zadowoleni i praktycznie nie ma żadnych skarg.

Dlaczego Miasto nie może odłożyć przekształceń o 2 lata, kiedy 6-latki pójdą do szkół?

Właśnie teraz jest najlepszy moment do dokonywania takich przekształceń, kiedy liczba dzieci zapewnia większości przedszkoli pełny nabór. Daje to możliwość stabilnego planowania dochodów i wydatków. Podmiot prowadzący przedszkole niepubliczne musi wykorzystać te dwa lata na ugruntowanie pozycji na rynku. Przy większej liczbie przedszkoli niepublicznych konkurencja będzie większa niż dzisiaj.

W jaki sposób będzie zapewnione 5-godzinne bezpłatne nauczanie, wychowanie i opieka w czasie nie krótszym niż 5 godzin dziennie?

Takie usługi zapewnia tylko sieć przedszkoli publicznych, na którą składają się przedszkola publiczne i oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych. Te ostatnie pracują tylko w systemie 5 godzinnym i każdy rodzic dziecka 5- lub 6-letniego może je zapisać do tzw. „zerówki". Jeżeli chodzi o przedszkola publiczne, to rodzice zapisując dziecko muszą się liczyć z faktem, że po przekształceniu w przedszkole niepubliczne nie będzie możliwości opłat godzinowych, a w szczególności bezpłatnych 5 godzin. Nie oznacza to, że nie będzie możliwości korzystania tylko z 5 godzin edukacyjnych, do dyspozycji rodziców pozostaną przedszkola publiczne i szkolne oddziały zerowe.

W jaki sposób przedszkole niepubliczne utrzyma się z dotacji pokrywającej tylko 75% kosztów?

Zwiększą się wpływy z wpłat rodziców, chociaż zostanie utrzymana górna granica (obecnie 180 zł + stawka żywieniowa). Częściowo mniejsze będą koszty zatrudniania nauczycieli poprzez brak niektórych świadczeń płacowych i pozapłacowych („13-tka", nagrody, roczne płatne urlopy, dodatki urlopowe i inne świadczenie socjalne). W dłuższym okresie na pewno nastąpią oszczędności związane z efektywniejszym zarządzaniem i brakiem różnego rodzaju ograniczeń charakterystycznych dla jednostek sektora finansów publicznych.

Czy w przedstawionym projekcie przekształcania przedszkoli publicznych w niepubliczne nie występuje ryzyko zwiększania grup przedszkolnych kosztem poziomu kształcenia i bezpieczeństwa dzieci?

Nie ma takiej groźby. Kontrola jakości kadry dydaktycznej, czy w ogóle jakości świadczonych usług, należy wyłącznie do organu nadzoru pedagogicznego, jakim jest Kuratorium Oświaty. Trzeba wyraźnie podkreślić, że nie ma tu żadnej różnicy między przedszkolami publicznymi i niepublicznymi. Nieporozumieniem jest twierdzenie, że obecnie Miasto sprawuje kontrolę na jakością kształcenia przedszkolnego. Tak nie jest, bo nie pozwalają na to przepisy oświatowe. Wielkość dotacji jest określona ustawą o systemie oświaty i nie może być przyznawana w oparciu o jakiekolwiek inne kryteria niż ilość dzieci.

Co się stanie w sytuacji, w której już po podjęciu uchwały o likwidacji przedszkola na etapie procedury konkursowej nie zostanie przedstawiona żadna oferta spełniająca wymagania konkursowe?

Uchwały o likwidacji i przekształceniu zostaną podjęte dopiero po zakończeniu procedury konkursowej, tak więc nie jest możliwa sytuacja opisana w pytaniu. Jeżeli nie zostanie przedstawiona żadna oferta, to przedszkole pozostanie samorządowe. Niestety, biorąc pod uwagę ilość dzieci przebywających w przedszkolu w godzinach poza realizacją podstawy programowej (poza 5-godzinami) może to oznaczać redukcje w zatrudnieniu nauczycieli,

Co się stanie w przypadku, gdy niepubliczne przedszkole będzie przynosiło straty, nie będzie się wywiązywało ze swych obowiązków lub w ogóle przestanie funkcjonować?

Taka sytuacja teoretycznie może mieć miejsce. Aby temu zapobiec, należy już na etapie rozpatrywania oferty zwrócić uwagę na plan finansowy i organizacyjny przedszkola. Niezwykle ważna jest tu względna stabilność i przewidywalność dochodów i wydatków. W każdej działalności istnieje jednak element ryzyka, związany choćby ze zdrowiem i przypadkami losowymi. Najogólniej należy stwierdzić, że w przypadkach opisanych w pytaniu majątek zostanie przekazany innemu podmiotowi na te same cele lub wróci do zarządzania przez Miasto.

Dlaczego Miasto oddaje majątek takiej wartości w nieodpłatne użytkowanie?

Ponieważ kieruje się interesem społecznym. Miasto nie zamierza osiągać żadnych dochodów na działalności oświatowej. Dzierżawa majątku podwyższyłaby koszty funkcjonowania przedszkola, co mogłoby powodować konieczność zwiększenia opłat od rodziców. Jednocześnie prowadzący przedszkole musi zadbać o majątek oddany w użytkowanie, co oznacza ponoszenie przez niego kosztów remontów bieżących i napraw. Jedynie wydatki majątkowe, traktowane jako inwestycje, mogą być wykonywane przez Miasto.

Jakie będą społeczne skutki likwidacji pięciu bezpłatnych godzin nauczania?

Założenie jest następujące: Miasto przede wszystkim musi zapewnić warunki dla dzieci 5- i 6-letnich, które mają obowiązek wychowania przedszkolnego, jednocześnie Miasto wspiera jak największy udział dzieci w wieku 3-4 lat w wychowaniu przedszkolnym, dla których nie zawsze wystarczało miejsc w placówkach. Wprowadzone zmiany pozwolą na uzyskanie dodatkowych miejsc choćby przez fakt, że część rodziców do tej pory korzystających z bezpłatnych przedszkoli przeniesie dzieci do „zerówek" w szkołach podstawowych.

Czy nie należało najpierw przeprowadzić konsultacji społecznych z rodzicami i nauczycielami wyjaśniając wszystkie wątpliwości i dopiero później podjąć decyzję o likwidacji?

Na razie żadne decyzje nie zostały podjęte, znajdujemy się w fazie wstępnej, przyjęcia uchwał o zamiarze likwidacji, co musi nastąpić na sesji Rady Miejskie Kalisza w dniu 2 lutego 2012r. Ewentualne przesunięcie tej uchwały na marzec lub później nie jest możliwe, bo ustawa zobowiązuje do jej podjęcia najpóźniej 6 miesięcy przez planowaną likwidacją w dniu 31 sierpnia. Nie należy mylić uchwały o zamiarze likwidacji z uchwałą likwidacyjną, która po przeprowadzeniu niezbędnych konsultacji społecznych może być przyjęta w kwietniu lub maju br. Natomiast konsultacje z rodzicami i nauczycielami będą się odbywały.

Ilu nauczycieli i pracowników obsługi straci pracę w wyniku przekształcenia?

Wszyscy zatrudnieni, których stosunek pracy nie wygasa z dniem 31 sierpnia 2012 r. będą objęci gwarancją zatrudnienia w przedszkolu niepublicznym. Gwarancja ta będzie dotyczyła osób, które wyrażą zgodę na zatrudnienie na porównywalnych warunkach płacowych. W przypadku nauczycieli nie jest możliwe zachowanie tych samych warunków zatrudnienia ze względu na zmianę podstawy zatrudnienia z Karty Nauczyciela na Kodeks Pracy. Przez porównywalne warunki należy rozumieć wynagrodzenie miesięczne brutto i wymiar etatu. Natomiast w przypadku nauczycieli może zwiększyć się tzw. pensum godzin dydaktycznych. Jeżeli chodzi o pracowników, którzy mają umowy na czas określony kończący się do 31 sierpnia 2012 r., to ich zatrudnienie będzie zależało od prowadzącego przedszkole.

Czy nauczyciele i inni pracownicy otrzymają odprawy?

Pracownicy, którzy nie przyjmą warunków pracy od 1 września 2012 r., otrzymają odprawy zgodne z odpowiednimi przepisami, ale nie będą zatrudnieni w przedszkolach niepublicznych.

Kto i kiedy może złożyć ofertę na prowadzenie przedszkola niepublicznego?

Po przyjęciu przez Radę Miejską Kalisza w dniu 2 lutego br. uchwał w sprawie zamiaru likwidacji prezydent wyda zarządzenie, które będzie regulować wszystkie sprawy związane ze składaniem ofert. W tej chwili można tylko powiedzieć, że przewiduje się otwarte postępowanie konkursowe, a rozpatrzenie ofert powinno nastąpić do połowy marca br.

Czy to prawda, że w projekcie zmian ustawowych przewiduje się zmniejszenie dotacji dla przedszkoli niepublicznych?

W projekcie ustawy, przewiduje się zmianę sposobu obliczania podstawy ustalania tych dotacji, polegającą na nieuwzględnianiu opłat za świadczenia udzielane przez publiczne przedszkola oraz opłat za korzystanie z wyżywienia. W kaliskich przedszkolach samorządowych opłaty te wpływają na tzw. wydzielony rachunek dochodów i nie stanowią podstawy ustalania dotacji. Oznacza to, że proponowane od 1.01.2013 roku zmiany, nie będą miały wpływu na wielkość dotacji udzielanej kaliskim przedszkolom niepublicznym.

Pytania do autora przedszkolnego kompendium można kierować na adres:  bpum.kalisz.pl

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Materiał informacyjny BP UM w Kaliszu: www.kalisz.pl